تشریح عوامل در ارزشیابی مشاغل- مسئولیت ها

اما یک راننده کم تجربه همواره باید مراقب کاربرد ابزار فوق باشد.در هر حال در رانندگی مراقبت امری اجتناب ناپذیر و لازم است. مراقبت در کار را در نظام ارزشیابی مشاغل به مسئولیت تعبیر کرده اند.

مسئولیت ها در نظام ارزیابی عبارت از الزامات و تعهداتی است که شاغل در قبال افراد یا اشیاء یا ضوابط یا یک مجموعه سازمانی مرتبط با شغل خود دارد.

به عبارت دیگر مسئولیت شغلی، شاغل را در مقابل “مواردی” که انجام شغل با آن “موارد” ارتباط دارد قرار می دهد. می دانیم که هر شغل یک هدف دارد. شغل باید برای رسیدن به هدف خود از مسیر مسئولیت ها بگذرد. هر گاه مسئولیت ها به خوبی احساس نشوند یعنی مراقبت های لازم اعمال نگردد شاغل به نحو مطلوب نمی تواند وظایف خود را انجام دهد و به هدفی که برای شغل تعریف با مقرر شده است برسد.

انواع مسئولیت ها در نظام ارزیابی به قرار زیر است :

برخی از مشاغل بنا به ماهیت خود لزوم سرپرستی بر کار دیگران (افراد تحت سرپرستی) را ایجاب می کنند.

سرپرستی غالبا یک یا مجموعه ای از وظایف زیر است:

– نظارت و رسیدگی به کار دیگران برای حسن انجام کار

– کمک و ارشاد دیگران برای انجام کار

– راهنمایی و آموزش عملی دیگران هنگام انجام کار

– هماهنگی و تقسیم کار بین دیگران

– برنامه ریزی کار

پس می توان گفت : سرپرستی یعنی مسئولیت در قبال کار دیگران که بنابر وظیفه شغلی به فرد (سرپرست، رئیس، مدیر و نظایر آن ها) محول شده است. مسئولیت سرپرستی ممکن است درجات مختلفی داشته باشد. از سرپرستی بر کار یک نفر با یک شغل ساده تا سرپرستی بر کار تعداد زیادی از افراد با مشاغل و با مسئولیت های متنوع آنان. توزیع امتیازات سرپرستی به نسبت تعداد و نوع مشاغل تحت سرپرستی در مجموعه نظام ارزیابی مشخص می شود. شده است. سهم عامل سرپرستی از کل امتیازات حداکثر ۷۰ است که به درجات مختلف تقسیم و از این میزان حداکثر ۴۰ امتیاز سهم سرپرستی مستقیم و حداکثر ۳۰ امتیاز سهم سرپرستی غیر مستقیم است. سرپرستی مستقیم آن است که فرد مستقيماً بر کار دیگران نظارت کند و سر پرستی غیر مستقیم آن است که فرد به واسطه فرد یا افراد دیگر در ارتباط با کار دیگران واقع شود. سرپرستی غیرمستقیم معمولا مربوط به مدیران و روسائی است که سرپرستان دیگری را تحت نظارت دارند.

مسئولیت ایمنی دیگران، مسئولیت در قبال “سلامت جسمانی و روانی”افرادی است که به نوعی در معرض کار شاغل قرار می گیرند. مانند مسئولیت راننده در قبال عابران یا سرنشینان اتومبیل یا مسئولیت یک پرستار در قبال بیماران ، که شاغل باید با درک چنین مسئولیتی مراقب ایمنی و سلامت دیگران باشد.

این مسئولیت زمانی معنا دارد که ماهیت شغل طوری است که انجام آن برای افراد دیگر احتمال بروز خطرات و حوادثی را در پی داشته باشد. شاغلین این گونه مشاغل باید با شناخت احتمال و نوع وقوع خطرات و حوادث برای دیگران رعایت نکات ایمنی و حفاظتی و بهداشتی پیشگیرانه را بنمایند. این عامل بر حسب آنکه شغل مورد نظر تا چه میزان احتمال خطرات و حوادث برای دیگران را داشته باشد به ۶ درجه یا سطح تقسیم شده و کل امتیاز این عامل ۳۰ می باشد.

این عامل، مسئولیت شاغل را در قبال مواد اولیه که در اختیار اوست و یا محصولی که تولید می کند یا با آنها سرو کار می یابد ارزیابی می کند.نگهداری و استفاده موثر و صحیح در کاربردی در یافت و تحویل و جابجا کردن، حفاظت مواد و محصول از مصادیق این نوع مسئولیت است.

این نوع مسئولیت حداکثر ۳۰ امتیاز دارد و تا ۴ سطح با درجه تقسیم بندی شده است. روش اندازه گیری این عامل، میزان خسارت و یا ضایعات وارده احتمالی به مواد و محصول است که ممکن است در اثر عدم مراقبت و بی توجهی شاغل ایجاد شود. پس می توان گفت: مسئولیت مواد و محصول، عبارت است از مراقبت از مواد و محصول برای جلوگیری از بروز خسارت و ضایعات در آن ها، هر چقدر احتمال بروز خسارت و ضایعه بیشتر بوده و زیان بیشتری را در پی داشته باشد. بایستی درجه مراقبت بیشتر باشد یعنی مسئولیت فرد بیشتر است و به همان نسبت نیز امتیاز بیشتری به شغل تخصیص می یابد.

این عامل، مسئولیت شاغل را در قبال مواد اولیه که در اختیار اوست و یا محصولی که تولید می کند یا با آنها سرو کار می یابد ارزیابی می کند.نگهداری و استفاده موثر و صحیح در کاربردی در یافت و تحویل و جابجا کردن، حفاظت مواد و محصول از مصادیق این نوع مسئولیت است.

این نوع مسئولیت حداکثر ۳۰ امتیاز دارد و تا ۴ سطح با درجه تقسیم بندی شده است. روش اندازه گیری این عامل، میزان خسارت و یا ضایعات وارده احتمالی به مواد و محصول است که ممکن است در اثر عدم مراقبت و بی توجهی شاغل ایجاد شود. پس می توان گفت: مسئولیت مواد و محصول، عبارت است از مراقبت از مواد و محصول برای جلوگیری از بروز خسارت و ضایعات در آن ها، هر چقدر احتمال بروز خسارت و ضایعه بیشتر بوده و زیان بیشتری را در پی داشته باشد. بایستی درجه مراقبت بیشتر باشد یعنی مسئولیت فرد بیشتر است و به همان نسبت نیز امتیاز بیشتری به شغل تخصیص می یابد.

این مسئولیت در مواردی که نوع شغل ایجاب می کند شاغل آن با افراد با واحدها یا ارگان های دیگری در تماس و ارتباط شغلی باشد معنا می یابد. در اینجا نیز مانند سایر مسئولیت ها موضوع مراقبت مطرح است. شاغل وظیفه دارد که در تماس و ارتباط با دیگران مراقبت کند که :

– با چه کسانی ارتباط دارد. (طرف های مقابل چه اشخاصی هستند)

– چه نوع ارتباطی دارد.

– چرا ارتباط دارد.

-نحوه تماس و ارتباط وی تا چه حد در اهداف شغل و مالأ سود و زیان مادی و معنوی سازمان وی تأثیر دارد.

ارزیابی این عامل برحسب آن که فرد با چه افرادی و در چه سطوحی چه ارتباطاتی دارد صورت می گیرد. این عامل بر حسب اهمیت طرف یا طرفین ارتباط و تماس و اهمیت حاصل این تماس ها و ارتباطات به ۴ درجه تقسیم شده، و سهم آن از کل امتیازات ۴۰ است.

بسیاری از مشاغل ممکن است نوعاً فارغ از این مسئولیت باشند. لیکن برخی نیز در محدوده وظایف مشاغل ایجاب می کند که با تعدادی از همکاران یا ارباب رجوع یا واحدهای داخلی و خارجی کارگاه سرو کار داشته و یا در مواردی ارتباطات شغلی، اثرات تعیین کننده ای در سرنوشت سازمان داشته باشد. مانند شغل مدیر بازرگانی خارجی، مدیر روابط عمومی، مدیر عامل و نظایر آن ها.

این مسئولیت، در شرایطی وجود دارد که شغل بنا به ماهیت خود با وجوه نقد یا اوراق و اسناد بهادار، یا عملیات مالی سروکار دارد و شاغل وظیفه نگهداری یا کنترل آن ها را به عهده داشته و در اثر بی توجهی احتمال وارد آمدن زیان هایی می شود. ملاک تعیین امتیاز این عامل بستگی به حجم عملیات و یا پیچیدگی محاسبات در کار و یا مقدار وجوه نقد يا اوراق بهادار در اختیار شاغل دارد.

این مسئولیت بر حسب آنکه شاغل، مسئولیت چه مقداری از وجوه نقد یا اوراق بهادار یا اموال را دارد به 5 سطح یا درجه تقسیم شده است و سهم آن حداکثر ۶۰ امتیاز است.

پس می توان گفت: مسئولیت مالی و دارائی، یعنی ارتباط فرد با اموال و دارائی، اسناد، اوراق بهادار که بنا بر وظیفه شغلی در اختیار وی قرار دارد و اقتضا می کند که برای جلوگیری از وارد آمدن خسارت و زیان به این موارد، مراقبت لازم را اعمال کند. هر چه میزان این مراقبت بیشتر باشد امتیاز بیشتری از این عامل به شغل تخصیص می یابد.

.

ماهیت برخی از مشاغل ایجاب می کند که شاغلین آن ها موظف به ارائه گزارش ها یا تکمیل فرم ها یا طرح ها یا نقشه های مخصوص در ارتباط با وظایف خود باشند و در مقابل آنها مسئولیت پاسخگویی داشته باشند. در اینجا فرد باید مواظبت کند که:

– به موقع گزارش ها را تنظیم یا فرم ها را تکمیل کند.

-اطلاعات را صحیح و به اشخاص یا واحدهای ذیصلاح بدهد.

آنچه که تهیه می کند منطبق با هدف های شغل و ضوابط و مقررات باشد.

در مسئولیت فرم ها و گزارش ها شاغل ممکن است بر حسب وظایف شغلی یک یا چند مورد از کارهای زیر را انجام دهد :

– تهیه گزارش کتبی یا سیستمی از عملکردها، نیازهاء وقایع و اتفاقات، پیش بینی موارد و …

 – تنظیم طرح ها و نقشه ها و کروکی ها

– تنظیم فرمها و اوراق آماری

– جمع آوری آمار و اطلاعات از موارد مختلف

– تجزیه و تحلیل اطلاعات، گزارش ها، آمارها و نظایر آنها

– ثبت و ضبط اطلاعات

– تهیه گزارش کتبی یا سیستمی از عملکردها، نیازها ، وقایع و اتفاقات، پیش بینی موارد و …

 این عامل بر حسب نوع و اهمیت گزارش ها و این که چه میزان یا چه سطحی از تخصص و مهارت برای تنظیم و ارائه آنها لازم است به ۵ درجه تقسیم بندی شده است و حداکثر داری ۶۰ امتیاز است.

مسئولیت فرم ها و گزارشات ممکن است از تنظیم یک لیست ساده حضور و غیاب تا تجزیه و تحلیل یک گزارش علمی پیچیده تغییر کند.

این مسئولیت در اصلاحیه سال ۱۳۸۹ به عوامل ارزشیابی مشاغل افزوده شده است. چون ممکن است علاوه بر هفت نوع مسئولیت پیش گفته، انواع دیگری از مسئولیت ها بر حسب شرایط خاص کارگاه بر عهده شاغل باشد و این مسئولیت که جنبه عام ندارد در نظام ارزیابی مشاغل پیش بینی نشده باشد، لذا مشاور طبقه بندی مشاغل می تواند در صورت لزوم عامل خاص را مورد شناسایی و ارزیابی قرار دهد برای این عامل ۵ سطح و حداکثر ۶۰ امتیاز در نظر گرفته شده است.

منبع : کتاب ارزشیابی و طبقه مشاغل استاد ابوالقاسم کرم بیگی