مسئولیت ها و کوشش های شغلی، محتوی و ماهیت کار و نیز محیطی که کار در آنجا انجام می شود ممکن است عوارض و یا خطراتی را برای شاغل در پی داشته باشند، عوارض، بیماری های ناشی از شغل بوده که آثار آن در آینده خود را نشان می دهد، ولی حوادث دارای اثرات فوری هستند .هر چند شغل نباید به نحوی باشد که سلامت فرد را به مخاطره افكند و حفظ لزوم و صیانت نیروی کار اقتضا می کند که کار در معرض حداقل خطرات و اثرات نامطلوب باشد و با توجه به تاکیدات به عمل
آمده در حقوق کار و میزان ها و استانداردهای کاردر زمینه ایمن سازی و سالم سازی شرایط کار و اعمال تدابیر حفاظتی و بهداشتی و ایمنی برای کارگر، با این حال ممکن است با اعمال همه تدابیر نتوان شرایط کاملا مطمئن و ایمنی برای مشاغل ایجاد نمود و یا بنا به ماهیت و نوع کار اصولاً تفکیک عوامل خطر زا از شغل امری ناممکن باشد و یا در عین حالی که همه تدابیر برای ایمن سازی و استاندارد کردن کار اعمال شده اما همچنان بروز و وقوع عوارض و خطرات غیرقابل پیش بینی و پیشگیری محتمل باشد.
لذا در نظام ارزشیابی مشاغل برای عوارض و خطرات احتمالی شغلی که بروز آنها محتمل است امتیازاتی در نظر گرفته شده است. این عامل که به عامل شرایط کار موسوم است البته سهم کمتری از امتیازات را به خود اختصاص داده است. این بدان لحاظ است که اصل بر استاندارد بودن شغل است و نباید با قائل شدن امتیازات برای عوامل خطر و عارضه، وجود چنین عواملی را در شغل توجیه نمود. با این وصف همانگونه که گفته شد، چون در هر حال احتمال آنکه شاغل در معرض شرایط نامطلوبی در حال و آتی، در رابطه با شغل خود قرار گیرد این عامل نیز از عوامل متشکله و مترقبه بر شغل محسوب شده و در تقسیم بندی دو گانه ای قرار گرفته است. شرایط نامساعد محیط کار که بیشتر به بیرون از شغل مرتبط است و خطرات ناشی از کار که غالبا به محتوا و ذات شغل بستگی دارد.این عامل خود به دو عامل فرعی تر تقسیم شده است.
شرایط نامساعد محیط کار
ممکن است در محیط کار ضرورتاً عواملی وجود داشته باشند که شرایط غیر متعارفی برای شاغل ایجاد نماید و موجب مزاحمت هایی برای شاغل شده و نهایتا عوارض جسمی و روحی برای وی بدنبال داشته باشد. عوامل زیان آور محیطی در نظام ارزیابی در ده مورد مشخص شده اند. ضمن آنکه پیش بینی شده که چنانچه غیر از موارد ده گانه موارد دیگری از قبیل اشعه مضره یا مواد رادیو اکتیو نیز در محیط موجود باشد مورد ارزیابی قرار می گیرد.
عوامل نامساعد در ۱۰ مورد مشخص و برای هر یک سه درجه متوسط، زیاد و شدید تعیین شده است و بر حسب ساعات کار شاغل در محیط، امتیازاتی برای هر درجه در نظر گرفته شده است البته در نظام ارزشیابی مشاغل اجازه داده شده که علاوه بر ۱۰ جزیی که در جدول مشخص شده است مشاور طبقه بندی مشاغل می تواند حداکثر دو جزء دیگر را در کارگاه شناسایی و با توجه به شدت و ضعف آنها حداکثر تا ۱۰ امتیاز منظور نماید.
شدت و میزان و مدت تماس با عوامل زیان آور بایستی به کمک وسایل فنی اندازه گیری شود. هر چند ممکن است به دلیل عدم دسترسی به چنین وسایلی، به صورت مقایسه ای یا تخمینی یا با مراجعه به سوابق افرادی که در این محیط شاغل بوده و یا هستند اندازه گیری می شوند اما روش علمی و قابل اطمینان برای تعیین میزان و شدت عوامل زیان آور با استفاده از وسایل و تجهیزات فنی اندازه گیری صورت می گیرد. حداکثر امتیاز این عامل ۱۲۰ می باشد.
خطرات ناشی از کار
به مشاغلی که بنا به ماهیت خود و یا به لحاظ کاربرد ابزار و وسایل مورد استفاده، احتمال بروز مخاطراتی را برای شاغل وجود داشته باشد در نظام ارزیابی امتیاز لازم تخصيص داده شده است.
اشتغال به چنین مشاغلی ممکن است خطراتی را از یک جراحت سطحی تا ابتلا به امراض سخت و حتی احتمال مرگ برای شاغل در بر داشته باشند. بدین ترتیب در ارزشیابی این مشاغل بایستی به نوع خطر احتمالی توجه شود.
اجزاء خطرات و صدمات ناشی از کار در نظام ارزیابی به ۶ مورد کلی تقسیم شده اند که در اعطای امتیاز فقط موثرترین جزء مورد ارزیابی قرار می گیرد مگر آنکه جزء ششم (امراض ناشی از وقوع حوادث) نیز جزء احتمالات فوق باشد که در این صورت جزء اخیر عامل نیز امتیاز لازم را دریافت می کند.
خطرات فوق از نظر احتمال وقوع به سه درجه کم، متوسط و زیاد تقسیم شده اند. حد اکثر سهم امتیاز این عامل ۸۰ است.
منبع : کتاب ارزشیابی و طبقه مشاغل استاد ابوالقاسم کرم بیگی
ثبت ديدگاه